System kaucyjny za opakowania – Co warto o nim wiedzieć ?

System kaucyjny to mechanizm, który ma na celu ograniczenie ilości odpadów opakowaniowych i zwiększenie poziomu recyklingu.

W Polsce, jak i w wielu innych krajach, wdrożenie tego systemu jest odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z ochroną środowiska.

W artykule tym omówimy szczegółowo, czym jest system kaucyjny, kogo i czego dotyczy, jakie obowiązki nakłada na przedsiębiorców oraz jakie kary grożą za niewywiązanie się z tych obowiązków.

Na czym polega kaucyjny dotyczący opakowań ?

System kaucyjny to zorganizowany sposób gospodarowania opakowaniami, w którym pobiera się kaucję przy zakupie produktów w opakowaniach. 

Kaucja ta jest zwracana konsumentowi po oddaniu opakowania do wyznaczonego punktu zbiórki. 

Zgodnie z przepisami, system kaucyjny obejmuje procesy związane z gromadzeniem, transportem, przetwarzaniem i ponownym użyciem lub recyklingiem opakowań po napojach. 

Mechanizm ten wspiera zrównoważone gospodarowanie zasobami i zmniejsza ilość odpadów trafiających na wysypiska.

Kogo dotyczy system kaucyjny ?

System kaucyjny obejmuje szeroką grupę podmiotów. System ten obejmuje:

• Producentów i importerów napojów, którzy wprowadzają na rynek produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.
• Przedsiębiorców prowadzących sklepy, zwłaszcza tych o powierzchni sprzedaży przekraczającej określony próg, które mają obowiązek przyjmowania zwróconych opakowań od konsumentów.
• Konsumentów, bowiem to od nich będzie pobierana oraz zwracana kaucja oraz odbieranie będą opakowania.

Pierwszym ogniwem systemu kaucyjnego są jednak przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje.

Podmiotem takim jest przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, będących napojami, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach przez wprowadzającego bezpośrednio napoje w opakowaniach.

Jakiego rodzaju opakowań dotyczy system kaucyjny ?

System kaucyjny obejmuje opakowania na napoje.

Opakowania te zdefiniowano jako opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy, z wyłączeniem płynów będących produktami leczniczymi w rozumieniu ustawy z 6.09.2001 r. – Prawo farmaceutyczne, wyrobami medycznymi w rozumieniu ustawy z 7.04.2022 r. o wyrobach medycznych oraz żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z 12.06.2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylającego dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009.

System kaucyjny dotyczy zatem opakowań, które spełniają określone kryteria.

Są to opakowania na napoje, wykonane z tworzyw sztucznych, szkła lub metalu, o pojemności od 1 litra do 3 litrów. 

W skład opakowań objętych systemem wchodzą:

• Butelki plastikowe jednorazowe do 3 litrów,

• Butelki szklane do 1,5 litra,

• Puszki metalowe do 1 litra.

Obowiązki przedsiębiorców wprowadzających napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym

Przedsiębiorcy mają szereg obowiązków związanych z funkcjonowaniem systemu kaucyjnego:

• Wpis w systemie BDO

  Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym muszą wykazać to w ramach wpisu w systemie BDO.

• Osiąganie poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych

  Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym muszą osiągać określone poziomy zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych.

• Prowadzenie ewidencji

  Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach zobowiązani będą do uzupełnienia prowadzonej przez nich ewidencji opakowań o informacje o liczbie i pojemności opakowań, w których wprowadzili napoje, z podziałem na rodzaje opakowań.

• Oznakowanie opakowań

  Wszystkie opakowania objęte systemem muszą być odpowiednio oznakowane, aby konsument wiedział, że opakowanie jest zwrotne i jakie są zasady jego zwrotu.

• Składanie sprawozdań w systemie BDO

  Sprawozdania należy składać do 15 marca za poprzedni rok objęty sprawozdaniem.

• Odprowadzanie opłaty produktowej

Obowiązek obliczenia oraz odprowadzenia opłaty następuje w przypadku nieosiągnięcia poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych.

Przedsiębiorcy mają możliwość zawarcia umowy z tzw. podmiotem reprezentujących, który zrealizuje obowiązek zbierania w ich imieniu.

Zwolnienie z opłaty produktowej wynikające z funkcjonowania systemu kaucyjnego

Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach, w przypadku wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 Mg, będą mogli skorzystać z pomocy de minimis.

Tym samym prowadzona przez nich działalność nie będzie wiązała się z koniecznością uiszczenia opłaty.

Zwolnienie nie wyklucza konieczności realizacji pozostałych obowiązków.

Obowiązki przedsiębiorców prowadzących jednostki handlowe w zakresie systemu kaucyjnego

Przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlowe, w których użytkownikom końcowym są oferowane napoje w opakowaniach objęte systemem kaucyjnym, zostały podzielone na:

1. jednostki o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2,

2. jednostki o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2.

W pierwszym przypadku, ustawodawca zobowiązał przedsiębiorców do uczestniczenia w systemie kaucyjnym w zakresie pobierania kaucji. Dopuszczono jednocześnie możliwość uczestniczenia tych podmiotów w systemie zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.

Przedsiębiorcy prowadzący większe jednostki handlowe (o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2) są obowiązani do uczestniczenia w systemie kaucyjnym w zakresie pobierania i zwracania kaucji oraz zbieraniu pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.

Odbiór opakowań może następować na zasadzie zbiórki ręcznej bądź w automatach do zbiórki opakowań.

W zakresie zawierania umów przez prowadzących jednostki handlowe z podmiotami reprezentującymi, prowadzący jednostki o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2, są zobowiązani do zawarcia umowy co najmniej z jednym podmiotem reprezentującym.

Prowadzący większe jednostki handlowe mają obowiązek zawrzeć umowę z każdym podmiotem reprezentującym.

Warto wskazać, że przedsiębiorcy, którzy uczestniczą w systemie pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych, są zobowiązani do prowadzenia ewidencji.

Kary za niewywiązanie się z obowiązków dotyczących systemu kaucyjnego

Kary za nieprzestrzeganie systemu kaucyjnego uregulowano w ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Wysokość kar, jest różna i zależy od rodzaju nieprzestrzeganego obowiązku. Przedział kar ustalono w wysokości od 10 tys. zł do 500 tys. zł.

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów w zakresie systemu kaucyjnego sprawuje Inspekcja Ochrony Środowiska.

Od kiedy obowiązuje system kaucyjny ?

System kaucyjny obowiązuje od 1 stycznia 2025 r.