Odstąpienie od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej uregulowana została w art. 189f Kodeksu postępowania administracyjnego.
W każdym postępowaniu administracyjnym, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, Organ ma obowiązek rozpoznać czy możliwym jest odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej.
O odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej – jakie warunki należy spełnić ?
Po pierwsze organ rozpatrujący sprawę musi uznać naruszenie obowiązującego przepisu za znikome,
Po drugie strona musi zaprzestać naruszenia prawa.
Powyższe warunki należy spełniać łącznie. Organ nie może odstąpić od nałożenia kary pieniężnej w przypadku spełnienia tylko jednej przesłanki.
Co oznacza zaprzestanie naruszenia prawa?
Zaprzestanie naruszenia prawa polega na zaniechaniu dotychczasowej działalności, która naruszała obowiązujące przepisy. Przykładowo, w przypadku działania bez wymaganego zezwolenia, z zaprzestaniem naruszenia prawa będziemy mieli:
- w chwili uzyskania przez podmiot wymaganego zezwolenia lub
- w przypadku zaprzestania zbierania odpadów, na które nie posiada się stosownej decyzji.
Przesłanka zaprzestania naruszenia prawa może zostać spełniona w każdym czasie, nawet po wszczęciu postępowania administracyjnego. Jednakże, aby można było odstąpić od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej należy zaprzestać naruszenia najpóźniej do czasu wydania decyzji administracyjnej.
Co to znaczy, że naruszenie jest znikome?
Ocena czy waga naruszenia prawa jest znikoma, powinna być dokonywana z uwzględnieniem art. 189d pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego tj. organ administracji publicznej bierze pod uwagę między innymi wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia.
Ponadto przy ocenie wagi naruszenia prawa Organ powinien kierować się tym, czy konkretne naruszenie prawa wywołało (lub mogło wywołać) skutki faktyczne lub prawne w obszarze konkretnych dóbr prawnie chronionych, tj. dóbr chronionych przez naruszoną normę.
Naruszenie znikome to takie naruszenie obowiązujących przepisów, które nie niesie ze sobą społecznego niebezpieczeństwa.
Odstąpienie od nałożenia kary – spełnienie przesłanek i co dalej?
W przypadku spełnienia przesłanek do odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, Organ wydaje decyzję administracyjną w której stwierdza popełnienie naruszenia, jednak nie wymierza administracyjnej kary pieniężnej, a poprzestaje jedynie na pouczeniu.
Pouczenie może przybrać wszelaką postać, gdyż nie ma wprost wskazanej w przepisach jego treści. Niemniej należy pamiętać, że ponowne stwierdzenie przez Organ naruszenia tego samego przepisu stanowi okoliczność obciążającą Stronę. Organ może wówczas wymierzyć administracyjną karę pieniężną bez względu na wagę naruszenia.
- Można odstąpić od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej również w przypadku kiedy:
– za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.
Powyższy przepis wprowadza zakaz karania dwa razy za to samo, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki:
- uprzednie prawomocne ukaranie za to samo zachowanie strony jedną z kar wymienionych w komentowanym przepisie,
- spełniającej cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.
Uprzednie prawomocne ukaranie to nałożenie na stronę kary w odrębnym postępowaniu. Przykładowo w postępowaniu administracyjnym lub w postępowaniu w sprawach o wykroczenia albo postępowaniu karnym.
Warunkiem koniecznym do zastosowania niniejszego przepisu jest prawomocna decyzja, którą uprzednio wydał inny uprawniony organ administracji publicznej.
Jaka decyzja administracyjna jest prawomocna ?
Zgodnie z art. 16 § 3 kpa, decyzje ostateczne, których nie można zaskarżyć do sądu, są prawomocne.
Aby decyzja mogła stać się prawomocna, najpierw musi się stać ostateczna.
Zgodnie z art. 16 § 1 kpa, decyzje ostateczne to decyzje, od których nie służy odwołanie.
Poprzez złożenie przez Stronę odwołania od decyzji, decyzja nie staje się ostateczna. Tym samym nie może stać się prawomocna, dlatego w takim przypadku nie można odstąpić od wymierzenia kary na tej postawie.
Ponadto, aby odstąpić od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej, konieczne jest również określenie przez Organ jaki cel spełniła uprzednia kara i czy cele te są tożsame.
W przypadkach innych niż wyżej wymienione, jeżeli pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna, organ administracji publicznej, w drodze postanowienia, może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodów potwierdzających:
1) usunięcie naruszenia prawa lub
2) powiadomienie właściwych podmiotów o stwierdzonym naruszeniu prawa, określając termin i sposób powiadomienia.
Organ administracji publicznej w takich przypadkach, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli strona przedstawiła dowody, potwierdzające wykonanie postanowienia.
Jakie są cele administracyjnej kary pieniężnej?
Wyróżnia się dwa typy celów:
– cel bezpośredni polegający na uzyskaniu zachowania zgodnego z normą, czyli obowiązującymi przepisami.
– cel pośredni, związany z uzyskaniem określonych następstw zachowania zgodnego z normą, czyli przede wszystkim przeciwdziałanie naruszeniom (prewencja), następnie zaś sprzyjanie zachowywaniu środowiska w stanie niezmienionym (konserwacja) oraz przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego, w sytuacji gdy dochodzi do naruszeń (restytucja).
Głównym celem administracyjnej kary pieniężnej jest więc skłonienie podmiotu ponoszącego odpowiedzialność do przestrzegania obowiązujących przepisów w przyszłości.