System kaucyjny za opakowania – zmiany od 2025 r.

System kaucyjny za opakowania – podstawowe informacje ?

System kaucyjny to mechanizm, który ma na celu ograniczenie ilości odpadów opakowaniowych i zwiększenie poziomu recyklingu.

W Polsce, jak i w wielu innych krajach, wdrożenie tego systemu jest odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z ochroną środowiska.

Po ponad roku od dnia publikacji przepisów wprowadzających system kaucyjny, została przyjęta ustawa z dnia 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza dodatkowe regulacje.

O co chodzi w systemie kaucyjnym dotyczącym opakowań ?

System kaucyjny to zorganizowany sposób gospodarowania opakowaniami, w którym pobiera się kaucję przy zakupie produktów w opakowaniach.

Kaucja ta jest zwracana konsumentowi po oddaniu opakowania do wyznaczonego punktu zbiórki.

Zgodnie z przepisami, system kaucyjny obejmuje procesy związane z gromadzeniem, transportem, przetwarzaniem i ponownym użyciem lub recyklingiem opakowań po napojach.

Mechanizm ten wspiera zrównoważone gospodarowanie zasobami i zmniejsza ilość odpadów trafiających na wysypiska.

Kogo dotyczy system kaucyjny ?

System kaucyjny obejmuje szeroką grupę podmiotów. System ten obejmuje:

• Producentów i importerów napojów, którzy wprowadzają na rynek produkty w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.
• Przedsiębiorców prowadzących sklepy, zwłaszcza tych o powierzchni sprzedaży przekraczającej określony próg, które mają obowiązek przyjmowania zwróconych opakowań od konsumentów.
• Konsumentów, bowiem to od nich będzie pobierana oraz zwracana kaucja oraz odbieranie będą opakowania.

Pierwszym ogniwem systemu kaucyjnego są jednak przedsiębiorcy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje.

Podmiotem takim jest przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku do ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, będących napojami, z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach przez wprowadzającego bezpośrednio napoje w opakowaniach.

Jakiego rodzaju opakowań dotyczy system kaucyjny ?

System kaucyjny obejmuje opakowania na napoje.

Opakowania te zdefiniowano jako opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy, z wyłączeniem płynów będących produktami leczniczymi w rozumieniu ustawy z 6.09.2001 r. – Prawo farmaceutyczne, wyrobami medycznymi w rozumieniu ustawy z 7.04.2022 r. o wyrobach medycznych oraz żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z 12.06.2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylającego dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009.

System kaucyjny dotyczy zatem opakowań, które spełniają określone kryteria.

Są to opakowania na napoje, wykonane z tworzyw sztucznych, szkła lub metalu, o pojemności od 1 litra do 3 litrów.

W skład opakowań objętych systemem wchodzą:

• Butelki plastikowe jednorazowe do 3 litrów,

• Butelki szklane do 1,5 litra,

• Opakowania metalowe do 1 litra.

Zgodnie z nowymi przepisami,  obowiązek zapewnienia poziomów zbierania nie dotyczy wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje będące mlekiem, jogurtem lub innym pitnym produktem mlecznym.

System kaucyjny a obowiązek selektywnego zbierania

Wprowadzający napoje w opakowaniach jest obowiązany osiągnąć w ramach systemu kaucyjnego poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów
opakowaniowych, co najmniej w wysokości określonej w załączniku nr 1a do ustawy.

Poziom zbierania będzie liczony w odniesieniu do opakowań wprowadzonych w danym roku.

System kaucyjny – rozliczenie 2025 r.

W przypadku opakowań z tworzyw sztucznych oraz metalowych, poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych w tym roku kalendarzowym stanowi wyrażona w procentach wartość ilorazu masy odpadów opakowaniowych powstałych z tych opakowań, selektywnie zebranych w ramach systemu kaucyjnego w tym roku oraz masy tych opakowań wprowadzonych do obrotu w okresie od dnia 1 października do dnia 31 grudnia tego roku

W przypadku butelek szklanych, poziom selektywnego zbierania opakowań w danym roku kalendarzowym stanowi wyrażona w procentach wartość ilorazu wysokości kaucji zwróconej w danym roku kalendarzowym oraz wysokości kaucji pobranej w okresie od dnia 1 października do dnia 31 grudnia tego roku w ramach systemu kaucyjnego.

Co grozi w przypadku niewykonania obowiązku zbierania – system kaucyjny

Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje, który nie wykonał obowiązku zapewnienia poziomu zbierania poprzez system kaucyjny, jest obowiązany wnieść opłatę produktową, obliczoną oddzielnie dla poszczególnych rodzajów opakowań, w odniesieniu do nieosiągniętych wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych.

W przypadku gdy wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje, który przystąpił do systemu kaucyjnego, nie uzyskał poziomu zbierania, to wprowadzający oraz podmiot prowadzący system kaucyjny, do którego ten wprowadzający przystąpił, będą obowiązani do wniesienia opłaty produktowej obliczonej oddzielnie dla poszczególnych rodzajów opakowań – każdy w wysokości 50%.

Jeżeli wprowadzający produkty nie zawarł umowy w zakresie systemu kaucyjnego, oblicza opłatę produktową z zastosowaniem trzykrotności stawki opłaty produktowej określonej dla danego rodzaju opakowania na napoje.

Stawki opłaty produktowej w systemie kaucyjnym 

System kaucyjny – moment pobrania kaucji

Kaucję pobiera się na etapach dystrybucji produktu w opakowaniu, będącego napojem, poprzedzających sprzedaż tego produktu użytkownikowi końcowemu oraz od użytkownika końcowego nabywającego ten produkt.

Wysokość kaucji w systemie kaucyjnym

Wysokość kaucji za jedną sztukę opakowania wynosi dla:

Przekazanie kaucji w systemie kuacyjnym

Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje albo wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje uczestniczący w danym systemie kaucyjnym są obowiązani do przekazania pobranej kaucji podmiotowi reprezentującemu prowadzącemu dany system kaucyjny, z którym zawarli umowę, w terminach do:
1) siódmego dnia miesiąca, za okres od piętnastego do ostatniego dnia miesiąca poprzedniego;
2) dwudziestego pierwszego dnia miesiąca, za okres od pierwszego do czternastego dnia miesiąca.

Zaktualizowane obowiązki sprzedawców w systemie kaucyjnym

1. Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m², w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, w zakresie:
   
   a) opakowań z tworzyw sztucznych i opakowań metalowych – jest obowiązany do uczestniczenia w systemie kaucyjnym co najmniej w zakresie pobierania kaucji oraz może uczestniczyć w tym systemie w zakresie zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych;
   b) opakowań szklanych – jest obowiązany do uczestniczenia w systemie kaucyjnym co najmniej w zakresie pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań.
    
2. Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2, w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, jest obowiązany uczestniczyć w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.

Zwrot kaucji

Do zwrotu kaucji podmiotowi, który zwrócił kaucję użytkownikowi końcowemu, obowiązany jest podmiot reprezentujący, który dokonał odbioru opakowań lub odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań objętych systemem kaucyjnym od tego podmiotu.

Od kiedy obowiązuje system kaucyjny ?

W ustawie z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw przesunięto termin uruchomienia systemu kaucyjnego na dzień 1 października 2025 roku.